Αλχημεία και Αλχημιστές

Σίγουρα, όλοι μας σε κάποια στιγμή ακούσαμε τη λέξη αλχημεία ή αλχημιστές. Ποιος μπορεί όμως να φανταστεί την πανάρχαια και μυστηριώδη ιστορία αυτής της τέχνης…Τέχνης? Όχι απαραίτητα! Πολλοί άνθρωποι ανά τους αιώνες περιφρονούσαν, κατηγορούσαν κάποιοι φοβόντουσαν ακόμη τους αλχημιστές για την ασυνήθιστης μορφής γνώση που κατείχαν και διεύρυναν…

Σκοπός των αλχημιστών και όνειρο ζωής ήταν να μετατρέψουν τα ευτελή μέταλλα (όπως ο χαλκός και ο μόλυβδος) σε πολύτιμα μέταλλα (όπως χρυσό και ασήμι) με τη χρήση ενός υλικού που ονομαζόταν Φιλοσοφική Λίθος (το μοτίβο της μεταστοιχείωσης), να δημιουργήσουν ένα ελιξίριο, ένα φίλτρο ή ένα μέταλλο που να γιατρεύει όλες τις ασθένειες (το ιατρικό μοτίβο) και να ανακαλύψουν ένα ελιξίριο που να προσδίδει την αθανασία (το υπερβατικό μοτίβο). Η Αλχημεία στηρίζεται στην πίστη του ότι υπάρχουν τέσσερα βασικά στοιχεία: η φωτιά, ο αέρας, η γη και το νερό - και τρία αιθέρια - το αλάτι, το θειάφι και ο υδράργυρος. Γύρω από αυτούς τους εφτά κίονες της αλχημείας, έχουν χτιστεί μεγάλα συμβολικά και μεταφυσικά συστήματα. Η Αλχημεία ήταν πολύ διαδεδομένη στην μεσαιωνική Ευρώπη όπου ένα από τα πιο ιερά βιβλία των αλχημιστών θεωρούνταν ότι είχε γραφτεί από τον Αιγυπτιακό θεό Θωθ, γνωστό και σαν Ερμής ο Τρισμέγιστος.

Το 1455, ένα χειρόγραφο τιτλοφορούμενο Ερμητική Γραμματολογία (Corpus Hermeticum), άρχισε να κυκλοφορεί στη Φλωρεντία της Ιταλίας. Υποτίθεται ότι ήταν μια συλλογή αλχημικών, αστρολογικών και μαγικών γνώσεων του Αιγυπτιακού θεού. Σήμερα όμως γνωρίζουμε ότι το έργο ήταν Ευρωπαϊκής προελεύσεως και χρονολογείται λίγο μετά από την εποχή που "άνθησε" ο Θωθ. Είναι γεμάτο μαγικά ξόρκια, επικλήσεις και άλλα ανούσια αποκρυφιστικά στοιχεία.

Η αλχημεία είναι κατά κάποιο τρόπο η λογική εφαρμογή των αρχαίων μεθόδων των φυσικών επιστημών. Σχετικά με αυτού του είδους μεθόδους, ο Αριστοτέλης, υποστηρίζει ότι το πείραμα δεν κατέχει τόσο εξέχουσα θέση στη φυσική επιστήμη, όσο η εφαρμογή ορισμένων αρχών οι οποίες έχουν προκύψει από την καθημερινή παρατήρηση. Σύμφωνα με αυτό η μεταστοιχείωση δεν ήταν καθόλου απίθανη, καθόσον πίστευε ότι τα διάφορα μέταλλα δεν διαφέρουν ως προς τη βασική ύλη αλλά μόνο ως προς την εξωτερική μορφή. Υποστηρίζει ο Αριστοτέλης, ότι είναι φυσικό να μεταστοιχειώνονται τα στοιχεία με κατάλληλη επίδραση παραγόντων, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν ορισμένες μορφές, όπως τα τέσσερα στοιχεία. Στις πεποιθήσεις του Αριστοτέλη επάγεται ακόμα και η θεωρία για την προέλευση της ύλης. Σύμφωνα με αυτή, όλα τα υλικά σώματα προέρχονται από μια πρωταρχική ουσία. Ο ρόλος της Φιλοσοφικής Λίθου ήταν να επαναφέρει οποιοδήποτε σώμα στην αρχική του μορφή. Το τέλειο σώμα της εποχής, την πρωταρχική ουσία, αποτελούσε ο χρυσός.

Στα πειράματά τους, οι Αλχημιστές εφάρμοσαν νέες, πρωτοποριακές μεθόδους επεξεργασίας των τριών μορφών τη ύλης (στερεά, υγρά, αέρια).
Πολλές σύγχρονες επεξεργασίες χημικών ουσιών, όπως η απόσταξη ή η διαδικασία μετατροπής των υγρών σε αέρια, η ανάμειξη πολλών ουσιών για την παρασκευή κραμάτων με παράλληλη παρατήρηση των νέων ιδιοτήτων, βασίζονται στις αρχές της αλχημείας. Οι άνθρωποι δεν έπαψαν να πιστεύουν σ’αυτή από τη μια στιγμή στην άλλη. Σταδιακά αναπτύχθηκε η σύγχρονη χημεία, οι πρώτες εφαρμογές της οποίας εμφανίστηκαν στη Ευρώπη του 16ου αιώνα, περίοδο κατά την οποία οι παλιές πεποιθήσεις ανατρέπονταν. Τότε οι άνθρωποι άρχισαν να συνειδητοποιούν ότι κάποιες εφαρμογές των αλχημιστών μπορούσαν να αξιοποιηθούν για την παρασκευή φαρμάκων, αποφέροντας μεγάλα κέρδη.

Τι ήταν όμως τελικά οι αλχημιστές? Μάγοι, φιλόσοφοι, πρώιμοι επιστήμονες ή παθιασμένοι κυνηγοί του πλούτου και της αθανασίας? Ασφαλώς η απάντηση δεν μπορεί να είναι μια, γιατί στη μακρόχρονη πορεία της η Αλχημεία πέρασε από πολλά και ποικίλα στάδια. Η ουτοπική αντίληψη των πατέρων της σύγχρονης χημείας να μετατρέψουν στοιχεία σε άλλα στοιχεία μπορεί σήμερα να επιτευχθεί με τη διαδικασία της μεταστοιχείωσης. Η πρώτη μεταστοιχείωση πραγματοποιήθηκε πρώτη φορά από τον Rutherford το 1919. Η μεταστοιχείωση όμως είναι πολυδάπανη μέθοδος και δε χρησιμοποιείται για την παρασκευή πολύτιμων μετάλλων.

Μάθε και κάτι ακόμα:

1) Η λέξη “Αλχημεία” απαρτίζεται από δύο συνθετικά, το μόριο “Αλ” - το αραβικό άρθρο - και τη λέξη “χεμ” αιγυπτιακής ρίζας που σημαίνει “μαύρη γη” ή κατ’ άλλους την ελληνική λέξη “χυμός”. Από το 16ο αιώνα και μετά αποβάλλεται το “αλ” και γίνεται η λέξη “η χημεία”.
2) Σε πολλά βιβλία που πραγματεύονται θέματα σχετικά με την αλχημεία, υπάρχει το όνομα ενός μυθικού αλχημιστή με το όνομα Νίκολας Φλαμέλ. Σύμφωνα με το μύθο, ο Νίκολας Φλαμέλ γεννήθηκε στο Παρίσι το 1330 και λέγεται ότι ανακάλυψε το μυστικό της αιωνιότητας. Τα αρχεία δείχνουν ότι πέθανε το 1418,ο τάφος του όμως βρέθηκε άδειος….

του μαθητή Γλιούμπα Αντώνη